نمیدانم چقدر اهل مرور و تحلیل اخبار هستید و زمانی که به یک تیتر مانند خبر «ثبت ۶۰ مورد تخلف بهداشتی و زیست محیطی از معدن طلا در تربتحیدریه» آن هم در یک خبرگزاری دولتی و در زمانهای که قیمت طلا بیش از هر زمان دیگر سر به فلک کشیده، برمیخورید، ذهنتان به چه سویی میرود؛ اما بیشک همین تیتر شما را مجاب میکند تا با خواندن ادامه آن، کمی به پرسشهایی که در ذهنتان شکل گرفته، پاسخ دهید.
این تیتر از گفتههای سجاد رحیمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تربتحیدریه در ۱۲ شهریور استخراج شده که در یک نشست خبری گفته «در جریان بازدید امروز از گروه صنعتی معدنی «طلای زرمهر» در بایگ تربتحیدریه، بیش از ۶۰مورد تخلف بهداشتی و زیست محیطی شناسایی شده و پرونده آن به دادگاه ارجاع میشود. در این معدن به هیچ وجه استانداردهای بهداشتی رعایت نشده، باطلهها، سیانید و فلزات کُشنده رها شده و بیتوجهی به تثبیت خاک و ریزگردها و بیاعتنایی به حفاظت فردی پرسنل مشهود است. همچنین کارگران بخش فراوری سیانور، از «ماسک پارچهای» استفاده میکنند و به طور کلی این مؤسسه اقتصادی بزرگ، نه تنها حقوق مردم این خطه را نمیپردازد که حتی سلامت مردم بایگ را نیز به خطر انداخته و پیگیر مهر و موم آن هستیم».
توجه به هر کدام از جملاتی مثل «بیش از ۶۰ مورد تخلف بهداشتی و زیستمحیطی»، «رعایت نشدن استانداردهای بهداشتی»، «باطلههای رها»، «سیانید و فلزات کشنده»، «بیتوجهی به تثبیت خاک و ریزگردها»، «مشهود بودن بیتوجهی به حفاظت فردی پرسنل» و بقیه موارد ابعاد مختلفی دارد که با توجه به ارتباط آن با سلامت و زندگی مردم منطقه نمیتوان به سادگی از آن گذشت ضمن آنکه در این مواقع بهترین تشریحکننده، گوینده مطلب است که برای دریافت اطلاعات دقیقتر باید به سراغ او رفت.
تعهد معدن برای رفع موارد عدم انطباق
رئیس دانشگاه علوم پزشکی تربتحیدریه ضمن تصحیح واژه «تخلف» به «موارد عدم انطباق» در پاسخ به پرسشهایی در این موضوع به خبرنگار قدس گفت: جلسهای با نمایندگان معدن داشتیم و خودشان درخواست جلسه کردند. در جلسه ۶۲ بند بود که دانشگاه علوم پزشکی این موارد را به دادگاه فرستاده، نمایندگان معدن قبول کردند این مشکلات وجود دارد و در یک فازبندی و در چند مرحله متعهد شدند موارد را برطرف و در هر مرحله از دانشگاه علوم پزشکی تربتحیدریه درخواست بازدید کنند تا بازرسان دانشگاه در محل حاضر شوند و مراحل اصلاح و اقدامهای اصلاحی مدنظر دانشگاه علوم پزشکی را مورد به مورد بررسی کنند و تا زمان برگزاری جلسه دو هفته پیش تقریباً بخشی از موارد حل و فصل شد و بقیه به قوت خود باقی بود که تأیید آن باید توسط دانشگاه مورد بررسی قرار بگیرد.سجاد رحیمی در خصوص اینکه دانشگاه علوم پزشکی از چه زمانی متوجه مشکلات در معدن طلای زر مهر شده، افزود: در اردیبهشت امسال بازرسان ما اعلام کردند مشکلاتی در معدن طلای زرم هر وجود دارد و با وجود پیگیری، هنوز حل و فصل نشده است. در مرحله بعد چهار بازرس را برای بازرسی به معدن فرستادیم که آنها موارد و مشکلات بیشتری را گزارش دادند. در ادامه، درباره ۶۲ مورد گزارش شده توسط بازرسان با معدن مکاتبه کردیم تا در کوتاهترین زمان موارد برطرف شود و پس از این مکاتبه هفت یا هشت بازرس برای بررسی موارد به معدن مراجعه کردند که موارد جزئی برطرف شده و بقیه به قوت خودش باقی بود که در نهایت دانشگاه مجبور شد تمام پرونده را به دادگاه ارسال کند.
وی تأکید کرد: نکته مهم این است در جلسهای که با نمایندگان معدن داشتیم متعهد شدند همه موارد و عین ۶۲ مورد را برطرف کنند و در هر فاز پس از بازدید و مراجعه، مستندات توسط دانشگاه علوم پزشکی بررسی شود و سپس آن را به اطلاع مردم برسانیم تا کسانی که در منطقه زندگی میکنند، در مورد مسائل ایمنی، بهداشتی و زیستمحیطی نگرانی نداشته باشند و امیدواریم این اتفاق بیفتد.
تهدید سلامت مردم منطقه، خط قرمز است
رئیس دانشگاه علوم پزشکی تربتحیدریه زمان بازدیدها و پیشنهاد این دانشگاه را بازدید در سه فاز و دورهای به فاصله یک تا دو ماه اعلام کرد و گفت: در این بازدیدها اقدامهای اصلاحی مورد به مورد بررسی خواهند شد هر چند نمایندگان معدن به تازگی اعلام کردهاند تا پایان مهر ماه تمامی ۶۲ مورد را برطرف خواهند کرد.
رحیمی در تشریح ۶۲ مورد عنوان شده توضیح داد: تعدادی از بندها مربوط به زائدات مجموعه معدن است که شامل دوغاب، ترکیبات سیانور، فاضلاب و مخلوط این موارد است که در چیزی به عنوان سد باطله ذخیره میشود. ایرادی که ما گرفتیم این بود که حتماً این را تثبیت کنند و برای سدی که محتویات آن پر شده، حتماً یک ظرفیت مازادی را تعریف کنند تا اگر بارندگی و سیلابی ایجاد شد، موجب پراکنش در منطقه نشود. یکی از مواردی که واقعاً نیاز به هزینه دارد و زمانبر است، همین موضوع بوده که در جلسه تأکید داشتیم حتماً باید انجام شود. یکی از این ۶۲ مورد، آب است که هم کمیت و هم کیفیت آن مدنظر قرار دارد. در مورد کیفیت آب در حال نمونهبرداری هستیم و اگر عناصر مرتبط با استخراج معدن مثل سیانور در منابع آب یافت شود، بیشک این مورد خط قرمز دانشگاه علوم پزشکی به شمار میرود و نمیتوانیم از این موضوعات بیتفاوت عبور کنیم که در ۶ ماه آینده مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
وی تصریح کرد: بررسی دیگر معادن شهرستان در دستور کار است و آنچه توسط دانشگاه علوم پزشکی مورد بررسی قرار میگیرد، محیط زیست انسانی شامل آب، خاک و هواست که مستقیم بر سلامت انسانها اثر میگذارد و این موضوعات خط قرمز ماست و دانشگاه علوم پزشکی به مباحثی که در حوزه سازمان حفاظت محیط زیست است، به طور مستقیم ورود نمیکند. در سطح شهرستان تیمی تخصصی در این زمینه تشکیل شده تا در حوزههای محیط زیست انسانی، ایمنی و بهداشت شغلی و بهداشت حرفهای معادن کائولن و سایر معادن را مورد به مورد بررسی کرده و موارد را به اطلاع نمایندگان معدن و مردم برسانیم و در نهایت اقدامهای اصلاحی را اطلاعرسانی کنیم. باید تأکید کرد هدف ما از انجام این کار مچگیری نیست و هدف انجام اقدامهای اصلاحی برای حفظ سلامت مردم است؛ زیرا با توجه به حجم استحصالی که در منطقه اتفاق میافتد، یکی از نگرانیها برای نسل آینده آلودگیهاست که میتواند بر منابع آب و خاک اثر منفی بگذارد و اگر این بازرسیها صورت نگیرد و موارد آلاینده به سمت اصلاح نرود، ممکن است ماندگاری مردم در منطقه تحت تأثیر قرار بگیرد و مهاجرت منفی رقم بخورد. برای اینکه این اتفاقها نیفتد و محیط برای مردم امن و سالم باشد، این بررسیها را در دستور کار قرار دادهایم.
تأکید محیط زیست بر نبود آلایندگی در معدن
در بررسی این خبر آنچه بیش از همه جای پرسش دارد این است که آیا محیط زیست بر حسب وظیفه ذاتی خود اقدامی داشته یا خیر؟
مسئول محیط زیست شهرستان تربتحیدریه در پاسخ به نگرانی مردم درباره آلودگیهای احتمالی سیانور و سیانید و موارد زیست محیطی که دانشگاه علوم پزشکی اعلام کرده و اقدامهای این اداره در گفتوگو با خبرنگار ما اظهار کرد: واحدهای صنعتی از جمله این واحد در بهار و تابستان امسال پایش شده و آلاینده نبوده و معیارهای آلودگی زیستمحیطی را نداشته و خود دانشگاه علوم پزشکی باید درباره ۶۰ موردی که عنوان کرده، پاسخگو باشد. متولی محیط زیست ما هستیم و در فصلهای بهار و تابستان که آزمایشگاه معتمد پایش انجام داده، این واحد آلودگی نداشته است.
عباسعلی خسروی در پاسخ به این پرسش که محیط زیست چه مواردی را پایش کرده و دانشگاه علوم پزشکی چه مواردی را، باز هم بر نبود آلاینده در پایش بهار و تابستان تأکید کرد و درباره نگرانی مردم از آلودگی آبها گفت: شاخصهای زیستمحیطی بررسی میشود و براساس تمام معیارهای بررسی شده، آلایندگی نداشته و شاخصهایی که در بخش معادن بررسی میشوند شامل منابع آب، خاک و هواست که طبق ضوابط محیط زیست مورد بررسی قرار میگیرند.
وی ادامه داد: موارد زیستمحیطی توسط سازمان محیط زیست پیگیری میشود و اگر واحدی آلاینده باشد، اخطار میدهیم و اگر اخطار را رفع نکرد، به دستگاه قضا معرفی خواهد شد. اینکه دانشگاه علوم پزشکی به این موضوع ورود کرده و مسائلی مطرح شده، اگر در حیطه وظایفش است، خودش باید پاسخگو باشد و محیط زیست متولی این موضوع محسوب میشود.
ضرورت رعایت استانداردهای استخراج و فراوری طلا
مهمترین نکتهای که در این مسیر میتواند ذهن را روشن کند، تشریح روند استخراج و فراوری طلا و مواردی است که آلودگی ایجاد میکند. عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی و گروه زمینشناسی این دانشگاه در تشریح روند استخراج طلا گفت: در معادن طلا از سیانور در بخش فراوری و معدنکاری استفاده میکنند و این معادن سد باطله دارند و این سد باطله اگر سرریز شود یا نشتی به آبهای زیرزمینی یا سطحی بدهد، میتواند مشکل به وجود بیاورد و فراوری طلا این مسائل را دارد.
ناصر حافظی مقدس ادامه داد: سنگ طلا استخراج و خردایش شده و در جایی دپو میشود تا روی آن اسید پاشیده و طلا استحصال شود و در این فرایند به صورت سنتی از سیانور استفاده میشود و این سیانور است که طلا را آزاد میکند و باقیمانده مواد یا همان پساب به پشت سد باطله منتقل و ذخیره میشود.
وی تصریح کرد: قانون برای سد باطله این است که باید کاملاً ایزوله باشد تا وقتی پساب استحصال وارد این سد میشود، به آبهای زیرزمینی و سطحی نفوذ نکند که باید در این زمینه استانداردها رعایت شود. اگر به هر دلیلی این سد سرریز کند یا نشتی داشته باشد، آلودگی ایجاد میشود و معمولاً مشکلات معادن طلا در این زمینه است.
استاد گروه زمینشناسی دانشگاه فردوسی مشکل دیگر معادن طلا را باطلهها دانست و گفت: این باطلهها باید مدیریت شوند و اگر مدیریت نشوند، میتوانند آلودگیهای دیگری را به محیط زیست وارد کنند که مشکلات خودش را دارد. به طور کلی وقتی یک رگه طلا تشخیص داده میشود، باید سنگهایی برداشته شود تا به رگهها رسید. آن رگه را میکَنَند و خردایش میکُنند و روی آن سیانور میریزند. حجم زیادی سنگ باید کنده شود تا به رگه برسند و سنگهایی که کنده و به کنار ریخته میشوند، باطله است یا رگه کمعیار دارد که استحصال از آنها صرفه اقتصادی ندارد و همین باطلهها در طبیعت نباید رها شوند چون اگر رها شوند، میتوانند آلودگیهایی را ایجاد کنند و اگر سولفیدها وارد منابع آبی شوند، آبها را اسیدی میکنند. در مجموع آلودگیها در دو بخش استخراج و فراوری ممکن است پیش بیاید و سیانور و سیانید مربوط به بخش فراوری است و سدهای باطله برای پساب استحصال استانداردهایی دارد و وقتی پر شد، روی آن را با لایهای از رس میپوشانند و در این زمینه استانداردهای بسته شدن سد باید رعایت شود.
اگر تا اینجا اظهارنظرها را در این موضوع خواندهاید، نمیدانم از کنار هم قرار دادن آنها و دقیق شدن در جزئیات گفته شده چه پرسشهایی به ذهن شما خطور کرده؛ اما احتمالاً یکی از پرسشها این باشد که چطور میشود در یک بازه زمانی مشخص، دو سازمان متولی در این موضوع مشترک تا این حد اختلاف نظر داشته باشند یا حد تفاوت آزمایشهای آب، خاک و هوای این دو سازمان چقدر است؟ یا چرا وقتی خود نمایندگان معدن موارد عدم انطباق را پذیرفته و متعهد به رفع آن شدهاند، محیط زیست به نبود چه آلایندههایی در معدن تأکید دارد؟ و صرفنظر از بررسیها و اظهارنظرهایی که مربوط به سال جاری است، از زمان آغاز فعالیت این معدن، مباحث نظارتی توسط متولیان بر چه اساسی پیگیری میشده یا دستگاه قضا برای روشن شدن این موضوع چه اقدامی خواهد داشت و آیا گزارشهای سالهای گذشته موجود است تا اثبات کند موارد عدم انطباق برای بار نخست رخ داده و پیش از این سازمانهای نظارتی از جمله محیط زیست و دانشگاه علوم پزشکی به وظایف ذاتی خود عمل کردهاند و مردم نسبت به نبود آلایندهها در منطقه میتوانند دغدغهای نداشته باشند؟ در مجموع پرسشگری میتواند تا روشن شدن همه ابعاد ادامه داشته باشد؛ اما آنچه مهمتر از هر موضوع دیگری است و باید نتیجه این پرسشگری به دور از هر جانبداری باشد، توجه به سلامت مردم منطقه است که نباید در مورد آن قصوری شود و بررسی این موضوع همچنان ادامه دارد.
نظر شما